Dünya Bankası, dünya genelindeki ticaret hızını ölçen ve 2007-2023 arasında dikkate alınan gönderi takip veri setlerine dayalı nicel anahtar LPI performans göstergelerinde değişiklik yaptı. Gümrük, altyapı, lojistik hizmet kalitesi, uluslararası sevkiyat, gönderilerin zamanında teslimi, gönderilerin takibi ve izlenebilirliği gibi kriterlerle 139 ülke arasında Türkiye’nin puanı 3,15 ile 3,51 arasında değişirken sıralamadaki yeri de 2012’de 27 ile en iyi, 2018’deki 47 ile de en kötü yer olarak izlenmişti. Bu süreçte en yüksek puanlar altyapıdan alınırken en düşük puanlar gümrükten gelmişti.
Dünya Bankası, LPI 2023 raporunda yer alan ve sıralamayı oluşturacak yeni gösterge setini oluşturmak amacıyla, lojistik sektöründeki dış veri sağlayıcılarla işbirliğine gitti. Dünya Bankası, yeni LPI metodolojisini 16 Mayıs 2024 tarihinde açıkladı. Endeks için baz alınan 7 gösterge; deniz taşımacılığı ve geri dönüş süresi, posta ortalama süresi, ithalat bekleme süresi, konsolide ithalat bekleme süresi, ihracat bekleme süresi, konsolide ihracat bekleme süresi ve havacılık ortalama süresinden oluşuyor.
Dünya Bankası’nın yüksek frekanslı veri seti elde etmek için işbirliği yaptığı kuruluşlar büyük katkı sundular. Bunlardan, konteynerle yapılan ticaretin bekleme süreleri ve bağlantı durumu için taşımacılık hatlarının dijital platformları TradeLens kaynaklı 30 milyon veri işleniyor. Uluslararası paket hareketlerinin hızı açısından Dünya Posta Birliği (UPU) kaynaklı milyarlarca veri söz konusu. Hava kargo takibi için Cargo IQ IATA tarafından işlenen veriler, ‘Marine Traffic’ adlı Otomatik Tanımlama Sistemi (AIS) ile konteyner hatları taşımacılık hizmet dağılımı bilgileri için MDS Transmodal üzerinden kapsamlı konteyner gemi verileri alınıyor.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ise bu konuda 21 Aralık 2023 tarihinde bir toplantı düzenledi. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın yanı sıra Ticaret Bakanlığı temsilcilerinin de katıldığı başka toplantılar da yapıldı. Son olarak 22 Ocak 2025 tarihinde Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM), Türkiye’nin LPI sıralamasını yükseltmek amacıyla yeni performans göstergelerine dayalı bir çalıştay düzenledi.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı, TİM ve sektörle ilgili kurum, kuruluş ve STK temsilcilerinden oluşan 82 katılımcı ile gerçekleşen çalıştayda, 7 gösterge için 187 eylem önerisi geliştirildi. 7 başlıkta da ortak öneri olarak dijitalleşme ve otomasyon öne çıkarken, gümrük süreçlerinin iyileştirilmesine de tüm maddelerde değinildi.
LPI yeni göstergeleri açısından yapılan analizde Türkiye, üst ve orta gelire sahip ülkeler ve Avrupa ve Orta Asya ülkeleri ortalamaları ile göstergeler bazında karşılaştırıldığında, ortalama geri dönüş süreleri açısından 1 puanla üçüncü olurken, üst ve orta gelirli ülkeler 1.5, Avrupa ve Orta Asya ülkeleri 1.3 puana sahip. Türkiye, posta ortalama teslim gün süresi açısından 23.2 ile sonda yer alıyor. Üst ve orta gelirli ülkeler 9.2, Avrupa ve Orta Asya ülkeleri ise 5.4 gün ortalamasına sahip. Türkiye ithalat bekleme süresinde ortalama 6.6, konsolide ithalat bekleme süresinde ise 6.7 ile en iyi durumda. Diğerleri ithalatta 8 ve 8.5, konsolide ithalatta 8.8 ve 9.1 ortalamasındalar. İhracat bekleme süresinde ise Türkiye 9.5 ortalama ile en sonda, konsolide ihracat beklemesinde 9.6 ortalama ile ikinci sırada yer alırken, diğer gruplar ihracatta 6.9 ve 8.0, konsolide ihracat ortalama bekleme süresinde 7.2 ve 10.6 ortalamayı tutturmuşlar. Havacılık ortalama günde Türkiye 1.7 ile en iyi olurken, Avrupa ve Orta Asya 2.8, üst-orta gelir ülkeleri 3.3 ortalama gün şeklinde sıralanmış görülüyor.
Türkiye’nin dünya lojistiğindeki iddiasını sürdürmesi açısından LPI sıralaması önemli bir gösterge. İlgili tarafların bir nevi kendine ayna tutmak olarak görebileceğimiz bu çalışması ve elde edilen sonuçlar, hangi alanlarda neler yapılması gerektiğini gösteriyor. Pandemi ile iyice hız kazanan ve artık herkesin yarıştığı dijitalleşme göreceli olarak yeni bir mücadele alanı ancak önerilerde hemen hemen aynı ağırlıkta yer alan gümrüklerdeki süreçlerin iyileştirilmesi konusu, çoktan tarih olması gereken bir sorun.
İlker ALTUN
ilker@aysberg.com
Kargohaber Dergisi (Sayı:316)