Avrupa’da ekonomik krizin derinleşmesi ve özellikle Yunanistan başta olmak üzere İtalya ve İspanya gibi ülkelerde ekonominin kötü gidişatı ile Türkiye’nin ihracatında önemli bir pazar haline gelen Ortadoğu’nun, Arap Baharı’yla birlikte ticaretteki payı giderek zayıflamaya başladı. Arap Baharı’nın Suriye’ye sıçramasının ardından iç çatışmaların giderek artması, siyasi anlaşmazlıklar ve güvenlik sorunu gibi nedenler ile iki ülke arasındaki ticaret durma noktasına geldi.
Suriye ile vizelerin kalkmasının ardından yıllık 2 milyar dolarlık bir ticaret hacmi yakalanmıştı ancak son dönemde yaşanan olaylar hem ithalat hem de ihracattı ciddi şekilde etkiledi. 2011 yılında Türkiye’den Suriye’ye ihracat bir önceki yıla oranla yüzde 13 düşerken, bu düşüş ithalatta yüzde 20’lerin de üzerinde gerçekleşti.
2011 yılı genelinde görülen bu düşüş ardından özellikle çatışmaların yoğunlaştığı Ocak ayına da iyi başlanmadı ve bir önceki yıla oranla aylık bazda ihracat yüzde 37 oranında azalma görüldü.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre yılın ilk çeyreğinde Türkiye'nin Suriye'ye ihracatı 2011 yılının aynı dönemine göre yüzde 57 oranında gerilemeyle 172.7 milyon dolar, ithalatı yüzde 82.8 gerilemeyle 21.7 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Türkiye’nin Suriye’ye yönelik ihracatı 2012 yılının ilk dört ayında ise bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 61.7 oranında azaldı.
Akçakale’den geçişler tamamen durdu
Suriye’de yaşanan karışıklık sonrasında sınır kapılarında yaşanan sorunlar, güvenlik sorunları gibi nedenler ile sadece ihracat ve ithalat ürünlerinin taşınmasında değil, transit olarak gerçekleştirilen ticari faaliyetlerin seviyesinde de düşüş yaşandı. Suriye ticaretinde aktif olan sınır kapılarından Akçakale devre dışı kaldı.
2010 yılında Türk taşıtları Suriye’ye 106 bin 750 ihraç seferi gerçekleştirirken 2011 yılında 83 bin 519 sefer gerçekleştirildi. 2012 yılına gelindiğinde de bu düşüş devam etti. 2011 yılı ilk üç ayında Türk taşıtları Suriye’ye 21 bin 24 ihraç taşıması gerçekleştirirken, bu senenin ilk üç ayında yüzde 87 azalma ile sefer sayısı 2 bin 677’ye düştü.
Suriye’ye yönelik ihraç taşıması yapan Türk taşıtlarının çıkış yaptıkları sınır kapıları dikkate alındığında da bu ülkeye yönelik ticaretin durma noktasına geldiği daha net görülüyor. Son iki yıldır ihraç taşımalarının en fazla yapıldığı kapı olan Akçakale’de yüzde 100’lük bir azalma yaşandı. İhraç taşımalarındaki ciddi azalmaya rağmen, hali hazırda devam eden az sayıdaki seferler için Cilvegözü ve Öncüpınar sınır kapıları tercih ediliyor.
2010 yılında Akçakale’den 78 bin 420 ihraç taşıması gerçekleştirilirken 2011 yılında bu rakam 55 bin 242’ye geriledi. 2011 yılı ve 2012 yılı ilk üç ayı kıyaslandığında ise seferlerin tamamen durduğu söylenebilir. 2011 yılında yılın ilk üç ayında bin 346 aracın çıkış yaptığı Akçakale Sınır Kapısı’ndan bu yılın ilk üç ayında hiç araç çıkışı gerçekleşmedi.
Akçakale’de olduğu gibi üç ay boyunca hiçbir ihraç seferinin gerçekleşmediği diğer bir kapı ise Nusaybin. 2011 yılı Ocak-Mart döneminde bin 346 ihraç seferi yapılan Nusaybin’den bu yılın aynı döneminde gerçekleşen ihraç seferi yok.
Geçtiğimiz yıllarda, Suriye’ye yönelik ihraç taşımalarında Akçakale’den sonra en fazla çakışın gerçekleştiği Cilvegözü’nde de yüzde 36 daralma söz konusu. 2011 yılında bu kapıdan gerçekleştirilen ihraç sefer sayısı 17 bin 515 iken ilk üç ayda 3 bin 106 sefer gerçekleştirilmişti, bu yıl ise seferler yüzde 36 gerileme ile 2 bin 001’e düştü.
Az olmakla birlikte çıkış yapılan diğer bir kapı da Öncüpınar. Geçtiğimiz yılın Ocak-Mart döneminde 2 bin 447 ihraç seferinin gerçekleştirildiği Öncüpınar’da seferlerde yüzde 72 oranında daralma oldu. Sefer sayısı 676’ya geriledi.
Transit taşımalar üç ayda yüzde 69 azaldı
Suriye’deki karışıklık, Türkiye’nin bu ülke ile olan dış ticaretini etkilediği gibi Suriye üzerinden yapılan transit taşımalarda da azalmaya neden oldu. Türkiye’nin özellikle Ortadoğu ve bazı Körfez ülkelerine yönelik ticareti de Suriye’deki karışıklık ve ambargo sonrasında ciddi darbe aldı.
Suriye üzerinden transit taşıma yapan ihraç yüklü Türk taşıtlarının ilk üç ayda yaptıkları sefer sayılarında da bir önceki yıla oranla yüzde 69’luk azalma göze çarpıyor. Geçtiğimiz yıl ilk üç ayda Türk taşıtlar Suriye üzerinden 12 bin 805 transit taşıma gerçekleştirirken bu yılın aynı döneminde yapılan taşıma sayısı 3 bin 906’ya geriledi.
Suriye üzerinden yapılan transit taşımaların neredeyse tamamının gerçekleştiği Cilvegözü Sınır Kapısı’nda geçtiğimiz yılın ilk üç ayında 12 bin 485 transit sefer gerçekleşirken bu yılın aynı döneminde bu rakam 3 bin 900’e geriledi; bu da yüzde 69’luk bir daralmayı gösteriyor.
Geçtiğimiz yıl Ocak-Mart döneminde 317 transit taşıma seferinin yapıldığı Öncüpınar’dan transit yük ile giren araç sayısı bu yılın aynı döneminde sadece 6 oldu.
Transit taşımalarda en büyük düşüş Ürdün’e yönelik taşımalarda oldu
Gerek Suriye’nin içerisinde bulunduğu durum ve taşımalardaki sorunlar nedeniyle gerekse Arap Baharı ile Ortadoğu ülkelerinde yaşanan iç karışıklıklar sonrasında ihracatta en fazla düşüsün yaşandığı ülke Ürdün oldu. 2010 yılında Suriye üzerinden 16 bin 846 transit sefer Ürdün’e gerçekleşmişken bu rakam 2011 yılında 13 bin 192’ye geriledi. 2011 yılının ilk üç ayı dikkate alındığında da geçtiğimiz yıl 5 bin 404 olan transit sefer sayısı yüzde 86 azalma ile 733 olarak gerçekleşti.
Bu düşüşün, Katar’a yönelik taşımalarda yüzde 77, Lübnan taşımalarında ise yüzde 65 olduğu görülüyor.
Suriye’nin Türkiye ticaretini sekteye uğrattığı diğer bir ülke de son yıllarda ticaretin sürekli yükselen bir ivme gösterdiği Irak oldu. Yeniden yapılanması sürecinde Türkiye’nin ihracatında önemli bir yere sahip olan Irak’a Suriye üzerinden yapılan transit taşımalar yılın ilk üç ayında bir önceki yıla oranla yüzde 76 oranında azaldı. 2010 yılında 8 bin 898 transit sefer Suriye üzerinden Irak’a yapılmışken, 2011 yılında bu rakam 6 bin 619’a geriledi. Geçtiğimiz yıl Ocak-Mart döneminde Suriye üzerinden yapılan transit taşımaların sayısı 2 bin 281 iken bu sene aynı dönemde gerçekleştirilen sefer sayısı yüzde 76 oranında azalarak 557 olarak gerçekleşti.
Tür araçlarının Suriye üzerinden Irak’a yaptıkları transit taşımalarda ciddi oranda azalma olmakla birlikte Türkiye’den Irak’a gerçekleştirilen ihracatın giderek artıyor olması, Türk nakliyecilerinin transit seferlerde kaybettiklerini telafi etmeleri açısından hala büyük önem taşıyor.
Hatay ve çevresindeki treylerler atıl kaldı
Hatay ve Gaziantep başta olmak üzere Güneydoğulu nakliyecilerin büyük darbe aldığı bu gelişmeler sonrasında yaklaşık 3 bin 500 araç atıl kaldı. Güvenliğin olmadığı bölgede günlük çıkış oranları sıfıra indi.
Suriye üzerinden yapılacak transit ticareti, İskenderun'dan Akabe ve Cidde'ye RO-RO seferleriyle, ayrıca Irak ve Ürdün üzerinden Körfez ülkelerine yönlendirme çalışmaları başlatıldı ve bu doğrultuda 26 Nisan tarihinde Mersin’den Mısır’a (İskenderiye) RO-RO seferleri başlatıldı. Alternatif güzergahta amaç; RO-RO seferleri ile ihraç edilen ürünlerin bir günde Mısır’a 3 buçuk günde de Suudi Arabistan’a ulaşması.
Özmen: “Türkiye, Suriye ve Ortadoğu pazarını kaybediyor”
Suriye’deki durum ile ilgili açıklama yapan UND Yönetim Kurulu Başkanı Ruhi Engin Özmen, Türkiye’nin ciddi kayıplar verdiğini kaydetti.
Ticaretin durma noktasına gelmesi ile bölgeye taşıma yapan 3 bin 500 aracın atıl durumda kaldığını vurgulayan Özmen, ayrıca Ortadoğu ve Körfez ülkelerine de günlük çıkışların olmadığını söyledi.
3 milyar dolarlık ihracat rakamı bulunan bölgede şuan ihracatın durduğunu ifade eden Özmen, bölgede güvenlik olmadığını ve bu durumun Mısır ve Libya için de geçerli olduğunu açıkladı.
Türkiye açısından Suriye ve Ortadoğu pazarının kaybedilmek üzere olduğunun altını çizen Özmen, sorunun Suriye’deki gergin ortamın ortadan kalkması ile çözülebileceğini vurgularken, Kuzey Irak ile olan ticaretin arttığını ve bölge nakliyecilerinin açığı bu şekilde kapatmaya çalıştığını belirtti.
Yılmaz: “RO-RO taşımalarıyla sefer süresi 1 aya varıyor”
UND Yönetim Kurulu Üyesi ve Cem-Ay Nakliyat’ın sahibi Mustafa Yılmaz ise, Suriye güzergahına alternatif olarak oluşturulan RO-RO seferlerinin verimli olmadığını, sefer süresinin maliyetleri yükselttiğini belirterek, şunları söyledi:
“Mısır’a RO-RO hat oluşturuldu. Mersin-Port Said limanları arasında 75 treyler kapasiteli gemi çalışıyor. Araçlar gemiden indikten sonra karayoluyla 240 kilometre yol alıyor. Daha sonra Adabi-Duba arasında ikinci bir RO-RO gemisine biniyor. Toplamda sefer süresi neredeyse 1 aya varıyor. Sefer süresinin uzun sürmesi maliyetleri artırıyor ve hat ekonomik olmaktan çıkıyor. RO-RO’ya binen şoförler bir daha binmek istemiyor. Sefer süresi uzadığı için ihracatçı da taahhüdünü yerine getiremiyor.”
Yaşanan sorunlar nedeniyle, Hatay ve hinderlandındaki taşımacıların pazar payının yabancı taşımacıların eline geçtiğini vurgulayan Yılmaz, “Bölgesel olarak taşımacı firmaların birçoğunun ödemelerinde zorluklar yaşanıyor. Sorunun çözümü için henüz SSK ve vergilerin ertelenmesi gibi bir önlem alınmadı” dedi.
Suriye sorununun; Rusya Geçiş Belgesi sıkıntısı, İran’ın akaryakıt farkı fiyatını artırması ile birlikte ele alındığında Türkiye’nin kıskaca alındığını savunan Mustafa Yılmaz, yörede atıl kapasite oluştuğunu, treylerlerin bir kısmının başka güzergahlara yöneldiğini, bu durumun ise diğer bölgelerdeki navlun dengesini bozduğunu belirtti.
“En önemli sorun; Suriye araçlarının vize kolaylığından yararlanarak Türk ihraç ürünlerini taşımasıdır. Bu sorunu çözmek isteyen hiçbir kurum ve kuruluş yok” diyen Mustafa Yılmaz, RO-RO taşımalarının nakliyecinin sorununu çözmediğini ifade etti.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.